Wat is PSA en hoe speelt het een rol binnen de Arbowet?

Als we het in Arbo-land hebben over PSA dan hebben we het over Psycho-Sociale Arbeidsbelasting. Dit is een term die pas de afgelopen jaren vaak wordt gebruikt. Toen ik in 1994 begon werd er binnen de Arbowet gesproken over ‘welzijn’. Dit was een vaag begrip dat heel verschillend werd opgevat en toegepast. Er was toen nog voornamelijk aandacht voor de ‘harde’ kant van Arbo, zoals goede bureaustoelen, machines, apparatuur etc. Pas rond 2000 begon men ‘werkdruk’ als een belangrijk arbeidsrisico te beschouwen.

Door de #MeToo beweging is er ook extra brede maatschappelijke aandacht gekomen voor ongewenst gedrag, werkdruk en werksfeer en hoe dit de mentale gezondheid van medewerkers kan beïnvloeden. Het werd ook steeds meer duidelijk dat de mentale gezondheid van medewerkers ook een grote invloed heeft op  de fysieke gezondheid, het verzuim en de prestaties van medewerkers.

PSA bestaat dus eigenlijk uit twee onderdelen:

• Werkdruk (objectief: hoeveelheid werk en tijd, en subjectief: hoeveel druk ervaart een medewerker)
• Werksfeer (bij een positieve werksfeer: aangename onderlinge omgang, prettig samenwerken, en bij een negatieve werksfeer: onaangename onderlinge omgang, zoals fysieke en verbale agressie, geweld, discriminatie, pesten, intimidatie).

Bij werkdruk en werksfeer kunnen verschillende zaken een rol spelen, bijvoorbeeld de stijl van leidinggeven, de overlegstructuur, communicatieproblemen etc. Dat maakt het ook zo lastig PSA als risico in te schatten, te meten en aan te pakken.

De wetenschap ziet PSA als een combinatie van stressoren en energiebronnen die door elke persoon anders kunnen worden ervaren. De ene persoon valt om bij een combinatie van stressoren en een gebrek aan bepaalde energiebronnen, en de ander niet, of pas bij een andere combinatie.

Hieronder geef ik 5 tips hoe je als werkgever grip kunt houden op PSA en daarbij je medewerkers te ondersteunen om ze zo mentaal fit te houden.

Tip 1: voorkom uitval d.m.v. een RI&E

Begin met het inventariseren van risico’s en voorkomen van problemen door aan de wet te voldoen! Volgens de Arbowet moet je als organisatie altijd een complete en actuele Risico- Inventarisatie & Evaluatie (laten) uitvoeren. Voor meer informatie hierover, lees mijn eerdere blog.

In een RI&E wordt PSA ook geïnventariseerd en geëvalueerd. Wordt dan PSA als risico vastgesteld, dan moet er een PAGO gedaan worden op dit gebied (meer over het Periodiek ArbeidsGezondheidskundig Onderzoek vind je hier). PSA is daarnaast ook vast onderdeel van het Arbo-beleid, wat ook verplicht is. Dit houdt onder andere in dat er iemand aanwezig moet zijn voor de medewerkers (een vertrouwenspersoon) en dat mensen zowel fysiek als sociaal en mentaal veilig en gezond kunnen werken. Een andere afkorting, namelijk de ATW (ArbeidsTijdenWet) is hierbij ook van belang omdat werk- en rusttijden ook bijdragen aan de gezondheid en veiligheid van medewerkers.

Tip 2: maak de mentale gezondheid van je medewerkers topprioriteit

Het is verleidelijk om in de waan van de dag de vitaliteit van je medewerkers uit het oog te verliezen. Winst is natuurlijk belangrijk, maar zonder continuïteit heb je er weinig aan. Werknemers zijn je meest kostbare bedrijfsonderdeel. Je zult zien dat medewerkers die het leuk hebben op het werk en lekker in hun vel zitten, net een stapje extra zetten voor hun werkgever. Onderhoud en verzorg ze dus goed!

Samen leren van fouten en met vertrouwen met elkaar omgaan leidt tot presteren met plezier

Tip 3: voorkomen is beter dan genezen

Werknemers die met plezier naar hun werk gaan, bij iemand terecht kunnen als ze ergens mee zitten, fysiek en sociaal veilig zijn en vertrouwen hebben in collega’s en leidinggevenden gaan langer mee, maken minder fouten en werken efficiënter. Ook zaken als toekomstperspectief en ontwikkelingsmogelijkheden dragen bij aan werkplezier en mentaal fit zijn. Heb je geen of te laat zicht op broeiende sociaal ongewenste situaties, stressoren of werkdruk bij medewerkers, kan het zo maar een paar jaar duren voor dit weer is opgelost of genezen. Als een medewerker uitvalt als gevolg van PSA kan diegene jarenlang uit de roulatie zijn. Aanhoudende stress kan blijvende fysieke en mentale gevolgen hebben voor medewerkers.

Tip 4: zet energiebronnen tegenover stressoren

PSA is pas een probleem als de balans weg is. Van hard werken gaat niemand dood, maar er moet wel iets tegenover staan, zoals voldoende hersteltijd; en zo zijn conflicten op zich helemaal niet erg, als er maar overleg over mogelijk is en mensen hun verhaal maar kwijt kunnen bij collega’s of eventueel een vertrouwenspersoon waardoor het conflict niet escaleert. Een keertje overwerken? Prima, maar dan moet je op een ander moment kunnen uitrusten. Ook dit is te vergelijken met sport: de boog kan niet altijd gespannen staan. Herstel is noodzakelijk om te kunnen groeien.

Door de belangrijkste stressoren en energiebronnen op een rij te zetten, kun je meer grip krijgen op PSA. Stressoren kunnen persoonlijk- of werk-gerelateerd zijn, net als de energiebronnen. Zie hieronder ook het JD-R (Job Demands-Resources) model waarin dit wordt verbeeld:

(Bakker, 2001; Bakker, Demerouti, De Boer & Schaufeli) via Psychosociale arbeidsbelasting (arbokennisnet.nl)

Tip 5: praat erover en vraag hulp

In de vorige 4 tips werd duidelijk hoe je PSA problematiek kunt voorkomen en monitoren. Door de Arbowet na te leven, je organisatiebeleid goed op orde te hebben en te streven naar een balans tussen energiebronnen en stressoren kom je daarmee een heel eind. Heel belangrijk is vooral dat de psycho-sociale risico’s binnen je organisatie bespreekbaar zijn en dat er zo nodig specialisten aanwezig of inzetbaar zijn bij problemen. Denk daarbij aan een bedrijfsarts, A&O deskundige of andere expert.

De A&O-deskundige als reddende engel 😉

Vaak denken werkgevers pas na over oplossingen als er iets mis gaat: er is bijvoorbeeld een rotsfeer op de werkvloer, er vallen mensen uit of er zijn conflicten. En ik ben als adviseur graag de reddende engel die dit oplost natuurlijk. Maar het allerliefst zie ik dat bedrijven dit weten te voorkomen en dat mensen binnen organisaties samen met plezier presteren, bewust van de risico’s en valkuilen, zodat uitval, ziekte en productiefouten voorkomen worden.

Meer weten of heb je een specifieke vraag met betrekking tot jouw organisatie? Neem gerust contact op!